دستگاه‌های آزمایشگاهی در زمینه‌های شیمی و میکروبیولوژی، نقش بسیار حیاتی در تحقیقات و تشخیص بیماری‌ها دارند. این دستگاه‌ها شامل انواع مختلفی از تجهیزات مانند اسپکتروفتومترها، کروماتوگراف‌ها، سنسورهای الکتروشیمیایی و انواع دستگاه‌های PCR (Polymerase Chain Reaction) می‌شوند. اسپکتروفتومترها برای تعیین جذبیت‌ها، غلظت‌ها و ویژگی‌های اپتیکی مواد مورد استفاده قرار می‌گیرند. کروماتوگراف‌ها جهت تفکیک و تحلیل ترکیبات مختلف در نمونه‌ها به‌کار می‌روند. دستگاه‌های الکتروشیمیایی معمولاً برای اندازه‌گیری پتانسیل‌های الکترودها و تحلیل محلول‌های شیمیایی به‌کار می‌روند. دستگاه‌های PCR برای تشخیص و آنالیز DNA و RNA در نمونه‌ها استفاده می‌شوند. همه این دستگاه‌ها با کارکردهای خاص خود، توانایی انجام آزمایشات دقیق و موثر را فراهم می‌کنند و در ارتقای سطح تحقیقات علمی و خدمات بهداشتی اهمیت بسزایی دارند.
ترازو
ترازو ابزاري براي توزين مواد مي‌باشد. معمولاً با روشن شدن ترازو، دقت و حداکثر مقدارِ قابلِ توزین توسط آن بر روی صفحه نمایش ظاهر می‌شود. فرضاً اگر بر روی آن d=0.001 g و Max 1200 g نمایش داده شود، به این معنی است که حداکثر دقت آن 001/0 گرم بوده و نمونه‌های با وزن بیشتر از 1200 گرم با این ترازو قابل توزین نیستند.
pH متر
pH متر ابزاري است كه pH مواد و محلول‌ها با آن اندازه‌گيري مي‌شود.pH مقیاسی لگاریتمی برای بیان غلظت یون هیدروژن در محلول‌های آبی است:
pH = -log [H+] به عبارتی دیگر، اندازه‌گیری pH به وسیله pH متر براي تعيين قدرت اسيدي يا بازي مواد به كمك يك الكترود انجام می‌گیرد. یکی از مسائل مهم در اندازه‌گیری pH، نوع الکترود pH متر می‌باشد که برای انواع نمونه مورد آزمون، متفاوت خواهد بود.
نکات:
- الکترود pH متر بایستی همیشه تمیز نگهداری شود. پس از هر سنجش با آب مقطر شسته شده و با دستمال کاغذی خشک گردد.
- در فواصلی که از دستگاه استفاده نمی‌شود، قسمتِ حساسِ الکترود باید در محلول کلرید پتاسیم 3 مولار قرار گیرد.
- محافظت از الکترود pHمتر در برابر ضربات احتمالی در هنگام جابه‌جایی حائز اهمیت است.
آب مقطرساز
برای تولید آب مقطر که در آزمون‌های مواد غذایی از آن استفاده می‌شود از دستگاه آب مقطرساز استفاده می‌شود.
روش کار:
معمولاً ابتدا آب از ستون‌های حاوی رزین عبور نموده و با سختی کمتری وارد دستگاه آب مقطرساز می‌شود. آب ورودی توسط هیتر دستگاه، گرم شده و بخار حاصل به قسمت مبرد دستگاه هدایت می‌گردد و با عمل میعان، بخار به مایع یا همان آبِ مقطر تبدیل می‌شود.
آبِ دوبار تقطير که به‌صورت ddH2O یا Bidest.water و یا DDW نیز نشان داده می‌شود، به وسيله دو بار تقطير نمودنِ آب حاصل مي‌گردد.
نکات:
- بلافاصله پس از قطع آب، دستگاه باید خاموش گردد تا از سوختن آن جلوگیری شود.
- در فواصل زمانی باید آب مقطرساز را شستشو داد تا رسوبات موجود در هیتر و مجاری آن حذف گردد.
- در صورت شستشوی آب مقطرساز با کمک اسید، باید دستگاه مدتی روشن مانده و آب مقطر حاصل به بیرون ریخته شود تا آبِ عاری از اسید تولید گردد.
دِیونایزر
دیونایزر دستگاهی است که آب دیونیزه تولید می‌نماید. در آب دیونیزه، مواد معدني مثل كاتيون‌ها شامل سديم، كلسيم، آهن، مس و آنيون‌ها شامل كلريد و برميد حذف شده است.
در این فرآيند فيزيكي از رزين‌هاي تعويض يوني استفاده می‌گردد كه به مواد معدني باند شده و آن‌ها را از آب جدا مي‌كند؛ اما ديونيزاسيون، مولكول‌هاي آلي غیرباردار، ويروس‌ها يا باكتري‌ها به غير از آن‌هايي كه به صورت تصادفي به وسیله رزين به دام مي‌افتند را به طور كامل حذف نمي‌كند.
به طور كلي مي‌توان گفت كه استفاده از نوع خاصي از آب، بستگي به كاربرد آزمايشگاهي مورد نظر دارد. در شکل 72 طرحی از دیونایزر نشان داده شده است.
خشك‌كن ظروف
از خشك‌كن‌های الکتریکی براي خشك كردن لوازم آزمایشگاهی شسته‌شده استفاده مي‌شود كه داراي سيستم حرارتي بوده و با دمیدن هوای گرم به داخل ظروف، آن‌ها را سریع‌تر خشک می‌نماید.
یک‌سری ابزار به نام راک آزمایشگاهی نیز وجود دارند که فقط برای آویزان کردن ظروف شسته‌شده از آن‌ها استفاده می‌شود و فاقد سیستم حرارتی می‌باشند.
نکات:
آب معمولي داراي ناخالصي‌هاي زيادي می‌باشد كه پس از خشك شدن ظروف به صورت لكه‌هايي روي آن‌ها باقی می‌ماند؛ بنابراین بهتر است پس از شستن ظروف آزمايشگاه با آب معمولي، آن‌ها را با آب مقطر آبکشی نمود.
تکان‌دهنده یا شیکر
شیکر یا تکان‌دهنده ابزاري براي هم‌زدن و همگن نمودن مواد داخل ظروف می‌باشد. در آزمایشگاه میکروبی نیز عمل شکستن مجموعه‌های ميکروبي به وسیله آن‌ها انجام می‌گیرد. برای این کار، دستگاه بايد حداقل به مدت 7 ثانیه در جهت پایین و بالا کار کند.
برای تکان دادن لوله‌های آزمایش حاوی مایعات نیز از دستگاه شیکر لوله (شکل 76) استفاده می‌شود.
الک و لرزاننده الك
الک‌های آزمایشگاهی با مِش‌ها یا قطر منافذ مختلف برای درجه‌بندی پودرها و در آزمونِ درصد وزن آبکش کنسروها به کار می‌روند. الک‌ها از جنس‌های مختلفی ساخته می‌شوند که بهترین نوع آن استیل است. از مهم‌ترین دلایل این امر می‌توان به مقاوم بودن آن در برابر خورندگی، فرسایش، گرما، مواد شیمیایی اسیدی و قلیایی اشاره نمود.
برای لرزاندن الک‌ها از لرزاننده الک استفاده می‌شود که قابلیت تنظیم تعداد دور در دقیقه و مدت زمان مورد نیاز نیز وجود دارد. لازم به ذکر است که برای چیدن الک‌ها بر روی لرزاننده باید آن‌ها را از مش بزرگ‌تر به کوچک‌تر از بالا به پایین قرار داد.
هات پليت
هات‌پلیت دستگاهی است كه براي گرم كردن مواد به‌كار مي‌رود كه به‌عبارتي همان صفحه داغ است. اگر سطح مورد نظر علاوه بر آن، خاصيت مغناطيسي نیز داشته باشد، همزن مغناطيسي ناميده مي‌شود. به اين صورت كه با گذاشتن یک مگنت در ظرف حاوي محلول و قرار دادن ظرف بر روي همزن يا هيتر مغناطيسي، مگنت چرخیده و باعث هم‌زدن محلول مي‌گردد.
شوف‌بالن
شوف‌بالن و یا به‌عبارت دیگر هیتر بالن، دستگاهی براي حرارت دادن بالن و بعضاً ظروف دیگر مي‌باشد. ضمناً هیترهای چندخانه نیز وجود دارند که می‌توان از آن‌ها هم‌زمان برای حرارت دادن چندین ظرف استفاده نمود.
کوره
کوره محفظه‌ای است که با ایجاد دماهای بالا برای آزمون خاکستر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روش کار:
ابتدا کروزه حاوی نمونه بر روی شعله تا حدی حرارت می‌بیند تا گاز و بخارات آن خارج شوند. سپس به کمک پنس، کروزه را به داخل کوره انتقال می‌دهند. دامنه حرارتی مورد استفاده در کوره برای خاکستر نمودن مواد غذایی حدود 900-500 درجه سلسیوس می‌باشد.
سوکسله یا دستگاه استخراج چربی
سوکسله به مجموعه شیشه‌ای گفته می‌شود که از آن برای استخراج روغن نمونه‌های مختلف استفاده می‌شود.
سیستم‌های دیجیتال و اتوماتیک نیز امروزه در بازار وجود دارند که دارای قابلیت برنامه‌ریزی و صفحه نمایش جهت مشاهده مراحل انجام کار می‌باشند.
از مزایای این دستگاه‌ها می‌توان به صرف زمان کمتر، کنترل دقیق‌تر، ایمنی بیشتر و آزمون هم‌زمان چندین نمونه و بازیافت حلال اشاره نمود.
روش کار:
برای کار با مجموعه سوکسله، نمونه همگن شده داخل کارتوش یا تیمبل (شکل 85) که معمولاً از جنس سلولز می‌باشند، قرار داده شده و کارتوش نیز داخل قسمت میانی سوکسله قرار می‌گیرد. در بالن مجموعه، حلال روغن (به عنوان مثال -nهگزان) ریخته می‌شود و سپس قسمت میانی به آن متصل گردیده و مبرد نیز بر روی قسمتِ میانی استقرار می‌یابد. حرارت‌دهی بالن توسط هیتر انجام می‌گیرد. قسمت ورودی مبرد توسط شیلنگ به شیر آب وصل شده و قسمت خروجی مبرد نیز توسط شیلنگ به داخل فاضلاب هدایت می‌شود.
پس از اتمام استخراج و خنک شدن مجموعه، محتویات بالن به بشر منتقل شده و داخل آون یا روی حمام آب قرار می‌گیرد تا حلال تبخیر شود. اکنون، جرم روغن قابل محاسبه خواهد بود.
نکات:
- برای تضمین اتصال قسمت‌های مختلف سوکسله در هنگام حرارت دادن، آن‌ها را به کمک پایه و گیره محکم نگهداری می‌نمایند.
- در هنگام استخراج روغن، بایستی از باز بودن شیر آب متصل به مبرد و عدم تماس شیلنگ با سطوح داغ مجموعه اطمینان حاصل نمود.
- برای تمیز ماندن کارتوش و همچنین جلوگیری از ورود اجزاء نمونه به داخل حلال، بهتر است نمونه را داخل کاغذ صافی توزین نموده و کاغذ صافی را داخل کارتوش قرار دهید.
منبع : کتاب تجهیزات آزمایشگاهی صنایع غذایی
برای دریافت آخرین و به روزترین اطلاعات در زمینه :
می توانید از طریق لینک های ذکر شده میکروآزمون اقدام نمایید.
